6 sposobów na kwestionowanie stereotypów płci w wychowaniu. Przewodnik dla babć i dziadków

Babcie i Dziadkowie! Pełnicie bardzo ważną rolę w życiu waszych wnuczek_ków i macie wyjątkową moc wpływania na ich wychowanie. Pomagajcie im kwestionować stereotypy i ograniczające je_ich normy płci. Podpowiadamy jak możecie to robić.

UWAGA – plakat dla dziadków do pobrania na końcu artykułu, możesz go pobrać też poniżej

Dziś, gdy średnia długość życia cały czas rośnie, nasze dzieci coraz dłużej mogą cieszyć się z kontaktu z dziadkami i czuć ich obecność w swoim życiu. Według danych GUS (1) udział ludzi w wieku 60+ w populacji Polski wynosi aż 24,8%. Oznacza to, że osób powyżej 60 r.ż. żyje w Polsce 9,5 mln! Naturalnie, wiele z nich jest babciami i dziadkami.  

To właśnie wy – babcie i dziadkowie – możecie pomagać rodzicom wychowywać dzieci w taki sposób, który będzie dawał dzieciom wolność bycia sobą. Który nie będzie wpychał ich w sztywne ramy „różowej” lub „niebieskiej” szufladki. Takie podejście do waszych wnuczek_ków będzie dla nich pięknym darem.

Dlaczego babcie i dziadkowie powinni zastanawiać się nad stereotypami płci?

Wiele z was być może pomyśli „wychowałam przecież swoje dzieci na dobrych ludzi, więc te same sposoby wychowania sprawdzą się w kontakcie z wnukami. Takie podejście z pozoru może się wydawać prawdziwe. Jednak mimo wielu zmian jakie zaszły na przestrzeni lat, nadal daleko nam do świata równości płci.

Kobiety w Polsce średnio zarabiają 80% wynagrodzenia mężczyzn (2) i zajmują mniej stanowisk kierowniczych: mniej niż 6,9% dyrektorów generalnych w wiodących firmach to kobiety (3). Mężczyźni przodują w statystykach samobójstw na całym świecie. W Polsce według danych Krajowej Komendy Policji z 2016 roku aż 86 proc. samobójców w Polsce stanowili mężczyźni (4).

Nierówność płci dotyczy także świata dzieci. Dziewczynki nadal często socjalizowane są do roli „grzecznych i miłych”. Chłopcom zabrania się płakać i wyśmiewa się ich „dziewczyńskie” zachowania. Wielu nastolatków LGBT w Polsce ma myśli samobójcze (5).

Oferując wnukom bezwarunkową miłość i akceptację, bez nakładania na nie stereotypowych norm i ograniczeń, pomożecie budować rzeczywistość, która ma szansę przybliżyć nas do świata równości płci. Poniżej przedstawiamy wam 6 podpowiedzi, które (mamy nadzieję) staną się dla was inspiracją.   

1. Bądźcie otwarci na nowe podejścia do wychowania

Porady zawarte w tym artykule nie służą temu, by was krytykować. Chcemy po prostu wspierać was w takim podejściu do wnuczek_wnuków, które pozwoli im na otwarte wyrażanie siebie i stawanie się sobą „po swojemu”.

Jeśli wasze dzieci mają inne niż wy pomysły na wychowanie swoich dzieci (a waszych wnucząt), nie odbierajcie tego jako negatywną ocenę lub krytykę waszego podejścia do wychowania. Pamiętajcie, że wiele zasad i sposobów opieki nad dziećmi uległo zmianie. I nie chodzi tylko o te „techniczne” aspekty zajmowania się dzieckiem (jak karmienie, pory snu etc.). Zmieniają się też filozofie podejścia do dzieci. Przy czym żadna z tych filozofii nie jest ani dobra, ani zła. Są po prostu wyrazem wartości, jakie rodzice wyznają, wychowując dzieci.

2. Akceptujcie i wspierajcie szeroki wachlarz zainteresowań wnucząt

Badania potwierdzają, że płeć dzieci wpływa na to, jakie ich zachowania oraz zainteresowania akceptują dorośli. Obserwując nawet najmłodsze dzieci, próbujemy wychwycić co jest ich naturalnym talentem, w czym będą dobre i co sprawi im radość. Jednak obserwacje te mocno filtrujemy przez płeć dziecka oraz przez stereotypowe oczekiwania i „powinności” względem dziewczynek i chłopców. Wyobraźmy sobie 3-letnie niezwykle aktywne dziecko, które skacze, biega i wszędzie go pełno. Jeśli jest dziewczynką być może powiemy:

„Jest taka aktywna, może trzeba ją zapisać na zajęcia gimnastyczne?”

Jeśli jest chłopcem bardziej prawdopodobne jest, że powiemy:

„On chyba będzie kiedyś piłkarzem!”

Pomyślcie jednak jaka jest szansa, że chłopca, który uwielbia tańczyć zapiszemy na balet?

Dlatego warto bacznie obserwować swoje reakcje i zastanawiać się dlaczego uważamy, że dane dziecko będzie lubiło daną aktywność. Czy postrzegacie wnuczkę_wnuka przez pryzmat aktywności stereotypowo „lubianych” przez dzieci danej płci? Czy wasze wnioski poparte są obserwacją tego konkretnego dziecka i wspierają jego indywidualność?   

Zamiast komentować aktywności dzieci w kontekście płci i spekulować na tej podstawie na temat ich przyszłych zajęć czy kierunków kariery zawodowej, lepiej obserwować aktywność dzieci w danym momencie. Można odnosić się do tego co dzieci robią (trochę tak jak robią to komentatorzy sportowi), pomagając im w ten sposób koncentrować się na „tu i teraz”. Na przykład: „No proszę, wspięłaś się tak wysoko!” albo „Przeskoczyłeś taką wielką dziurę! Jak to zrobiłeś?”.  

Zobacz też: Babcia nie równa się opiekunka. Pozwólmy się babciom buntować

3. Pamiętajcie, że zabawa to tylko zabawa

Świat chłopców potrafi być bardziej restrykcyjny niż świat dziewczynek. Dorośli dają chłopcom mniejszą wolność do wychodzenia poza sztywny, „chłopięcy” schemat. Zabawa lalkami czy przebieranie się w „dziewczyńskie” ubrania mogą być nie do zaakceptowania zwłaszcza przez mężczyzn, w tym dziadków, którzy mają określone wizje tego, jaki chłopiec (i przyszły mężczyzna) powinien być. Pomyślcie jednak o tym: jeśli uczymy chłopców, że wszystko co „dziewczęce” lub „kobiece” jest złe, czy będą potrafili w pełni szanować dziewczynki i kobiety? 

Pamiętajcie, że zabawa to tylko zabawa. Przebieranie się w sukienkę Elsy, zabawa lalkami lub noszenie różowych ubrań nie sprawią, że wasz wnuk będzie gejem lub będzie chciał być dziewczynką. Oznacza to tylko tyle, że czuje się wystarczająco bezpiecznie, by eksperymentować i używać swojej wyobraźni. Być może chce być superbohaterem, a w tej konkretnej zabawie to właśnie Elsa jest super bohaterką 😊  

4. Zastanówcie się zanim kupicie wnukom prezent

Wybór prezentów dla wnuków może być skomplikowany: przecież mają już tyle zabawek i ubrań, czym się kierować? Przede wszystkim zadajcie sobie pytanie: czy daną rzecz kupiłabym_kupiłbym także dziecku płci przeciwnej? To pytanie ma na celu „wybić” was z utartych schematów i przekonań. Czy kupiłabyś wnukowi kucyka Pony? Czy kupiłbyś wnuczce Lego Technics? Najważniejsze to obserwować wnuczkę lub wnuka i dobierać takie prezenty, które będą rozwijać jej_jego indywidualność, niezależnie od stereotypów.

Pamiętajcie też, że warto zapoznawać chłopców z kobiecymi i dziewczęcymi bohaterkami w książkach, zabawkach lub filmach. Równość płci będzie możliwa dopiero wówczas, gdy wszyscy będziemy szanować kobiece doświadczenia i perspektywę.

5. Pozwólcie wnukom na „duże” uczucia

Obserwowanie wnucząt odczuwających i wyrażających silne uczucia jak strach, złość czy smutek może być trudne, szczególnie gdy dzieje się to z „błahego” waszym zdaniem powodu. Bardzo łatwo jest krzywdząco uznać, że dziecko próbuje coś „wymusić” lub chce „zwrócić na siebie uwagę”.

Ale zanim zareagujecie, uciszając, ignorując, odwracając uwagę lub zawstydzając wnuki za te uczucia, wiedzcie jedno: samoregulacja emocji jest bardzo ważną umiejętnością, którą my – dorośli – mamy za zadanie zbudować i wspierać w dzieciach. Żeby wyrosnąć na dojrzałych emocjonalnie dorosłych, dzieci potrzebują wspierającego otoczenia, które pokaże im jak radzić sobie z intensywnymi uczuciami bez ich wypierania lub uciekania w niezdrowe nawyki.

Jeśli ty sama_sam znasz skuteczne sposoby radzenia sobie z gwałtownymi emocjami, możesz przekazać je swoim wnukom. Najważniejsze jest to, by nie umniejszać ani nie negować uczuć dzieci. Unikać zwrotów: „przecież nic się nie stało”, „nie płacz” lub „wszystko jest w porządku”. Dziecko potrzebuje uznania swoich uczuć (okazanego np. słowami „widzę, że jesteś smutny”, „bardzo się zezłościłaś”) i zaoferowania pomocy np. przytulenia (jeśli dziecko uzna, że to jej_mu pomoże).

Warto też ćwiczyć z wnukami sposoby radzenia sobie np. ze złością wówczas, gdy są spokojne i szczęśliwe: głębokie oddychanie, ściskanie dłoni w piąstki, krzyczenie w poduszkę lub jej ściskanie. Przeżywanie trudnych emocji daje siłę. Nie odbierajcie tej możliwości wnukom i bądźcie dla nich w ich doświadczaniu mądrymi towarzyszami.  

6. Bądźcie ciekawi tego, co jest ważne dla waszych wnucząt

Przekazywanie wiedzy i dzielenie się waszymi doświadczeniami to wspaniała tradycja. Jednak nie zapominajcie o tym, by odwzajemniać wnukom zainteresowanie i z otwartością podchodzić do tego, czym one żyją. Czym się interesują? Co lubią? Poświęćcie czas i wysiłek, by się tego dowiedzieć.

Warto rozumieć, że podobnie jak wasze pokolenie mierzyło się ze specyficznymi dla siebie wyzwaniami, tak samo najmłodsze pokolenie będzie konfrontować się z problemami, których wcześniej nie doświadczaliśmy, jak np. zmiana klimatu lub wpływ nowoczesnych technologii na praktycznie każdy aspekt życia – od szkoły, przez pracę, po randkowanie.  

Czy zakaz sprzedaży plastikowych reklamówek wydaje się wam absurdalny? Czy tzw. urlop tacierzyński dający ojcom możliwość opieki nad dziećmi jest waszym zdaniem niepotrzebnym kaprysem? Bądźcie otwarci na nowe pomysły. Dowiadujcie się, jak te kwestie będą zmieniać życie waszych wnucząt. Bo fakt, że ich życie będzie znacząco inne niż starszych pokoleń, chyba nie ulega waszej wątpliwości.  

Zamiast pytać wnuki: „kim chcesz być, gdy dorośniesz?” pytajcie: „co chcesz zmienić w świecie, gdy dorośniesz?”. Z pewnością usłyszycie fascynujące odpowiedzi!

Dziękujemy Wam, drogie Babcie i Dziadkowie za przeczytanie całego artykułu. Czy któraś z porad przypadła wam do gustu? A może jest jakaś, która jest szczególnym wyzwaniem? Podzielcie się swymi przemyśleniami w komentarzach.