Samoocena dziewczynek często sprowadza się w ich oczach do wyglądu. Wizerunki w mediach i komentarze otoczenia szybko uczą je, że to piękne kobiety mają więcej możliwości w życiu.
Zaintrygowana wynikami badania, które dowiodły, że już 6-letnie dziewczynki wierzą, że są mniej mądre od chłopców, postanowiłam przyjrzeć się jaka jest samoocena dziewczynek jeśli chodzi o wygląd.
Z badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii (1) wynika, że już 5-letnie dziewczynki potrafią być zaniepokojone swoim wyglądem. Jedna czwarta 7-latek przynajmniej raz próbowała się odchudzać. A jedna trzecia chłopców w wieku 8-12 lat stosuje dietę by schudnąć.
Nie dotarłam do badań dotyczących polskich dziewczynek w tak młodym wieku. Istnieją natomiast dane dla grupy wiekowej powyżej 10 roku życia. Na zlecenie marki Dove przeprowadzono badanie w grupie dziewczynek w wieku 10-17 lat (2), z którego wynika, że aż 81% Polek tym wieku nie ma wysokiej samooceny wyglądu. Gorzej jest tylko w Japonii (odsetek 93%).
Samoocena to ważny element psychiki każdego człowieka. Wpływa na to jak funkcjonujemy w grupie, jakie działania podejmujemy i jak budujemy relacje z innymi ludźmi, a w konsekwencji czy wykorzystujemy swój potencjał.
Zobacz też: Dziewczynki, matematyka i stereotypy płci. Jak to działa?
Pięknym żyje się łatwiej
W badaniu Dove 57% polskich dziewczynek przyznało, że w dzisiejszym społeczeństwie kluczowe jest osiągnięcie pewnych standardów urody. Taki sam odsetek zauważa, że otrzymuje więcej komplementów i komentarzy na temat tego, jak wyglądają, niż na temat ich wysiłków, dokonań i zasług. Skoro dziewczynki są najczęściej chwalone za swój wygląd, nic dziwnego, że szybko uczą się, iż to właśnie ten aspekt jest ważnym elementem tego, kim są. 65% polskich dziewczynek wierzy w to, że piękne kobiety mają najwięcej możliwości w życiu, a prawie połowa, że aby dobrze sobie radzić muszą wyglądać w określony sposób.
Wszystko to sprawia, że samoocena (czyli uogólniona ocena własnego Ja), na którą składa się przecież wiele aspektów, w oczach dziewczynek sprowadza się do ich wyglądu.
Co myślą o sobie polskie dziewczynki, które mają niską samoocenę wyglądu? 89% z nich uważa się za bezużyteczne, a 72% z nich deklaruje, że chciałaby mieć więcej szacunku do siebie!
Zobacz też: Emocjonalne dziewczynki i agresywni chłopcy. Jak „kształtujemy” emocjonalność dzieci
Bezbronne wobec wizerunków medialnych
W części globalnej badania obejmującego 14 krajów (zanim dołączono do analiz rynek polski) dowiedziono, że dziewczynki z niską samooceną wyglądu nie podejmują pewnych wyzwań. Przykładowo nie angażują się w zajęcia poza domem, nie próbują swoich sił w drużynie sportowej czy w kole zainteresowań. Wśród badanych dziewczynek połowa czuje presję by być piękną. Natomiast, w grupie dziewczynek z niską samooceną wyglądu, presję taką odczuwa już trzy czwarte z nich.
Jednocześnie wyniki badania dowodzą, że dziewczynki z niską samooceną wyglądu są świadome negatywnego wpływu wzorców przedstawianych w mediach na ich samopoczucie. 69% uważa, że zdjęcia ukazywane w mediach są wyretuszowane lub zmanipulowane. Taka sama ich część myśli, że w rzeczywistym świecie niewiele kobiet i dziewcząt wygląda tak, jak te przedstawiane w reklamach, filmach i telewizji. Jednak mimo tej świadomości dziewczynki nie potrafią obronić się przed wpływem wizerunków medialnych na swoje samopoczucie. 65% dziewczynek z niską samooceną wyglądu przyznaje, że ma gorsze zdanie na swój temat po lekturze magazynów ze zdjęciami „pięknych dziewcząt”.
Zobacz też: Deklaracja dziewczyńskości
Dwie trzecie 15-latek uważa się za grube
Jeszcze bardziej niepokojących wniosków dostarcza raport z badania HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) z 2014 roku (3).
Zebrane w nim dane dowodzą, że postrzeganie swojej masy ciała zmienia się wraz z wiekiem i różni się w zależności od płci. Odsetek dziewcząt oceniających się jako zbyt grube rośnie znacząco między 11. a 15. rokiem życia. Podczas gdy u chłopców pozostaje na podobnym poziomie jak wcześniej. Aż 61% 15-letnich dziewczynek w Polsce uważa się za grube!
A jaka jest rzeczywistość? W tym samym badaniu na podstawie wskaźnika BMI określono, że odsetek młodzieży z nadwagą i otyłością istotnie maleje wraz z wiekiem badanych. I co ciekawe u chłopców obserwowano większy odsetek otyłych niż w grupie dziewczynek.
Rozdźwięk między postrzeganiem siebie jako „za grubej” a prawdziwym odsetkiem dziewczyn otyłych lub z nadwagą jest najbardziej jaskrawy w grupie 15-latek: aż 10-krotny! Tylko 6% z nich ma nadwagę, ale 61% uważa się za grube! Ciężko to nawet komentować.
“Kanony piękna” AD 2019
„Kanony piękna” promowane przez media i świat celebrytów potrafią przybierać absurdalne kształty. Aby być dziś „piękną” dziewczyna powinna spełniać następujące wymogi:
- Być szczupła, nawet bardzo szczupła
- Mieć przerwę między udami (!!)
- Lekko umięśnione ramiona
- Talię osy
- Zarysowane mięśnie brzucha
- Duży biust i dużą pupę!
Czyli w zasadzie spełniać wykluczające się i nierealistyczne wymagania. Do jakich kroków uciekają się dziewczyny by im sprostać? Na przykład bardzo mocno obwiązują sobie uda folią spożywczą, tak by powstała upragniona przerwa między udami. Obsesyjnie ćwiczą, odchudzają się i wpadają w zaburzenia odżywiania. Niektóre korzystają z usług chirurgii plastycznej lub medycyny estetycznej.
Zobacz też: Różnice płci w wychowaniu dzieci. Czy warto się na nich koncentrować?
Test pępka i monet
Powstają też „innowacyjne” metody sprawdzenia czy dane ciało spełnia aktualne wymogi. Przykładowo, by zweryfikować czy talia ma odpowiedni wymiar można wykonać tzw. belly button challenge. Jeśli uda Ci się dotknąć swojego pępka ręką od tyłu, masz dobrą figurę (!).
Alternatywnie by dowieść, że są wystarczająco szczupłe, Azjatki wykonują test monet, który polega na ułożeniu na kości obojczyka rzędu monet.
Wszystko to sprawia, że dziewczynki traktują swoje ciała jak projekt, który wymaga nieustannej pracy i poprawiania. Jako mamę dwóch małych dziewczynek przeraża mnie to i czuję się trochę bezradna. Ilość komunikatów jakie docierają do dzieci każdego dnia – choćby podczas zwykłej przejażdżki po mieście samochodem – jest czasem obezwładniająca. Ja na swojej codziennej trasie do przedszkola z dziećmi mam na przykład taki obrazek:
Mam świadomość, że moje córki codziennie patrzą na ten ogromny billboard i powoli, chcąc nie chcąc przyswajają taki wizerunek ciała jako obowiązujący. Dla nas dorosłych te obrazki są już tak powszechne, że nie zwracamy na nie uwagi. Ale dzieci je widzą.
Dzieci to widzą
Twórcy amerykańskiej kampanii #womennotobjects, pokazali dzieciom obu płci w różnym wieku reklamy uprzedmiotawiające kobiety i zapytali ich o opinię. Dzieci były wyraźnie zakłopotane, smutne lub nie rozumiały tego, co widzą. Mówiły:
„To obrzydliwe!”
„Czuję się źle gdy na to patrzę”
„Myślę źle o moim ciele kiedy to widzę”
„Nie chcę o tym rozmawiać, to sprawia, że czuję się niezręcznie”
„Chciałbym zobaczyć jej twarz i całe ciało, by ludzie lubili ją nie tylko za jej biust”
„Nie chcę już dłużej na to patrzeć”
Zresztą zobaczcie sami, bo ten film naprawdę robi wrażenie.
To co jest tu ważne, to wpływ tych wizerunków na dzieci obu płci. Dziewczynki uczą się niedoścignionych wzorców, które próbują potem powielić, a chłopcy przyswajają brak szacunku do kobiecego ciała. W kolejnych artykułach zamierzam się przyjrzeć temu, w jaki sposób my jako rodzice, możemy próbować się temu przeciwstawiać. A może wy macie swoje recepty, którymi możecie się podzielić?
Źródła:
- „Reflections on body image”. Raport parlamentarnej grupy reprezentującej wszystkie partie oraz organizacji YMCA w Wielkiej Brytanii, opublikowany 29.05.2012, data dostępu 2.07. 2019, http://ymca-central-assets.s3-eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/APPG-Reflections-on-body-image.pdf
- Global Report Dove Self-Esteem, Edelman Intelligence, próba 5165 dziewcząt z 14 krajów (Indii, USA, Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Brazylii, Chin, Japonii, Turcji, Kanady, Niemiec, Rosji, Meksyku, RPA, Australii oraz Indonezji), 2017. W 2018 r. do grupy krajów biorących udział w raporcie dołączyła Polska. Raport z polskiej edycji badania „O poczuciu piękna i pewności siebie wśród dziewcząt”, Clue Lab, próba 400 dziewcząt w wieku 10-17 lat, 03.2018, data dostępu 2.07.2019, https://www.dove.com/content/dam/unilever/dove/poland/brand_essential/dsep-folder-final-07092018-1386149.pdf
- „Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych” pod redakcją Joanny Mazur. Badanie przeprowadzane w ponad 40 krajach jest źródłem wiedzy o zachowaniach zdrowotnych młodych ludzi. W Polsce koordynuje je Instytut Matki i Dziecka. Próba w 2014 roku liczyła 4516 dzieci w trzech grupach wiekowych: 11, 13 i 15 lat. Data dostępu 2.07.2019, http://www.imid.med.pl/images/do-pobrania/Zdrowie_i_zachowania_zdrowotne_www.pdf
