Ten artykuł nawiązuje do postu “Być kobietą w Polsce. Instruktaż”, w którym prezentujemy stereotypowe oczekiwania, z jakimi spotykają się dziewczynki i kobiety w toku całego życia.
Kobieta/dziewczynka plus uśmiech to w oczach wielu ludzi nieodłączna para. Czemu tak często słyszymy „uśmiechnij się” i jak na to odpowiadać?
“Złość piękności szkodzi”
Jeśli jesteś kobietą, z pewnością choć raz w życiu słyszałaś któryś z tych tekstów: „złość piękności szkodzi”, „taka ładna a taka pochmurna”, „uśmiechnięta jesteś o wiele ładniejsza”. Ogromna większość z nas od dziecka raczona była porado-rozkazem „uśmiechnij się!”. Słyszałyśmy ten zwrot od rodziców, znajomych, wykładowców, pracodawców a także nie rzadko od obcych ludzi spotkanych na ulicy. Wiele z nas przywykło do tego, by puszczać zachętę do uśmiechu mimo uszu. Dziś jednak przyjrzymy się jej dokładniej i postaramy w skrócie odpowiedzieć na pytanie, skąd właściwie w ludziach (często głównie w mężczyznach) wzięło się przeświadczenie, że mają jakiekolwiek prawo do tego, by otwarcie narzucać kobietom i dziewczynkom uśmiechanie się?
Zobacz też: „Kobiety kobietom zgotowały ten los?…”
Uśmiech i stereotypy
Przyjrzyjmy się flagowym stereotypom dotyczącym tradycyjnej roli kobiety. Powinna ona być: pomocna (więcej na ten temat tu), posłuszna, skromna, wrażliwa, empatyczna i grzeczna. Kobiecy uśmiech często odbierany jest jako dopełnienie wyżej wymienionych cech, dlatego też tak wielu ludziom domaganie się go pomiędzy kobiecymi policzkami wydaje się być „naturalną” oczywistością. W końcu uśmiechnięta kobieta odbierana jest jako ugodowa, posłuszna i gotowa do pomocy, czyli dokładnie taka, jaką chce ją widzieć społeczeństwo. Jednocześnie kobiece podniesienie kącików ust sugerować ma, że nie mamy do czynienia z delikwentką poddenerwowaną, niezadowoloną, złą lub przejawiającą inne „nieprzystojące” kobiecie emocje lub postawy.
Zobacz też: Myślisz, że nie jesteś uprzedzona/ny? Czy aby na pewno?
Uśmiech i emocje
Temat kobiecego uśmiechu bez wątpienia związany jest więc również z podwójnym standardem stosowanym odnośnie wyrażania emocji. Nieuśmiechnięte, wyrażające swoje zdanie dziewczynki i kobiety często określane są jako „wyszczekane”, „marudne” lub wręcz „bezczelne”. Tymczasem zachowujący się w podobny sposób chłopcy i mężczyźni odbierani są jako osoby stanowcze, pewne siebie i przejawiające zdolności przywódcze. (Warto w tym miejscu zaznaczyć, że dzielenie emocji na kobiece i męskie uderza również w męską część populacji, która karcona jest za płacz i inne konotowane z wrażliwością i kobiecością odczucia).
Uśmiech i wygląd
Dziewczynkom nie wypada się złościć, tupać i robić „brzydkich” min również dlatego, że wielu osobom przeszkadza to, jak zachowująca się w taki sposób dziewczynka… wygląda. Dochodzimy tu do ważnego wątku – dziewczynki i kobiety niezwykle często postrzegane są przez pryzmat swojej atrakcyjności fizycznej. Z tego powodu niejednokrotnie ważność tego, jak powierzchowność dziewczynki/kobiety zostanie odebrana przez otoczenie przekładana jest nad to, co one same w danym momencie czują. („Taka jesteś brzydka kiedy się złościsz, a taka ładna jak się uśmiechasz. Rozchmurz się!”). Rzeczywiście wiele osób przystępniej wygląda podczas uśmiechu, jednak mężczyźni nie słyszą na porządku dziennym zachęty do uśmiechania się. Dzieje się tak dlatego, że ich wartość nie jest w oczach społeczeństwa bezpośrednio powiązana z ich aparycją, a dobry wygląd nie jest tak silnie wymaganą powinnością, jak ma to miejsce w sytuacji kobiet.
Zobacz też: Jak być ojcem feministą (każdego dziecka: syna lub córki)
Uśmiech a wolność ekspresji
Dodatkowo, warto zauważyć, że każąc dziewczynkom (kobietom) uśmiechać się kiedy nie mają one na to ochoty, odbieramy im wolność w ekspresji swoich emocji. Wymagając od nich bycia wiecznie uśmiechniętymi pośrednio uczymy je, że drogą do bycia szanowanymi i akceptowanymi jest wypieranie swoich uczuć i okazywania na zewnątrz czegoś zupełnie innego niż to, co właśnie czują w swoim ciele i umyśle. Negowanie swoich prawdziwych odczuć jest za to opłakane w skutkach – prowadzi do uczucia nieautentyczności, zerwania kontaktu z intuicją i niemożności określenia swoich prawdziwych emocji względem siebie, otoczenia oraz swoich wyborów.
Zanim następnym razem machinalnie poprosimy dziewczynkę o uśmiech, warto zastanowić się czy oby na pewno chcemy sugerować jej, że akceptację i poczucie bycia ważną zdobywa się zagłuszając swoją indywidualność i płynące z ciała i serca sygnały? Co jest lepsze – sztuczny uśmiech czy prawdziwe emocje?
A jak reagować na zachęcanie nas do uśmiechu? Poniżej znajdziecie kilka z naszych propozycji. (Niektóre z nich są dość wymyślne i pretensjonalne, ponieważ uważamy, że pomysł narzucania kobietom uśmiechu jest sam w sobie na tyle absurdalny, że aż prosi się o reagowanie na niego w groteskowym stylu).
„Uśmiechnij się!”:
Niestety jest to w tym momencie niemożliwe, ponieważ moje ciało uśmiecha się tylko w momencie kiedy mój umysł i dusza szczerze cieszą się na widok osoby stojącej naprzeciwko mnie.
Dlaczego myślisz, że masz prawo komentować mój wygląd?
Dlaczego myślisz, że masz prawo mówić mi, w jaki sposób mam prezentować światu moje ciało?
Nie zamierzam, nie istnieję dla twojej wizualnej przyjemności.
Nie wiesz o tym, że mówienie innym ludziom jak mają się zachowywać nie leży w twoich kompetencjach?
A przyszło ci do głowy, że mogę nie uśmiechać się w tej chwili, ponieważ nie mam na to ochoty?
A ty często chodzisz po ulicy uśmiechając się, nie mając na to ochoty?
Aha, więc mam się uśmiechać bo ładnie wtedy wyglądam, a czy przyszło ci do głowy, że nie chcę teraz ładnie wyglądać?
Aha, więc mam się uśmiechać bo ładnie wtedy wyglądam, a czy przyszło ci do głowy, że moją główną funkcją życiową nie jest bycie wizualną ozdobą dla tego świata?
Stań na jednej nodze i złap się za ucho.
A dlaczego? Gdybym miała ochotę, bym się uśmiechała. Nie potrzebuję Twoich instrukcji.
A może macie swoje ulubione odpowiedzi? Podzielcie się w komentarzach!
Źródła:
- “Are angry woman more like man?”, 14.09.2009, Association for Research in Vision and Ophthalmology, data dostępu 7.09.2020, https://www.sciencedaily.com/releases/2009/12/091206110844.htm
- Sadker D., Zittleman K.R. ,”Still failing at fairness: How Gender Bias Cheats Girls and Boys in School and What We Can Do About It”, 2009, Scribner, data dostępu 7.09.2020 https://books.google.co.uk/books?id=st4Xoo2Nhq0C&pg=PA21&dq=female+smile+work&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj-p-ro9_HUAhWoDMAKHYbiA8Q4FBDoAQhFMAc#v=onepage&q=female%20smile%20work&f=false
- Smith R.I., “I will not smile. I am not your monkey”, 12.10.2016, data dostępu 7.09.2020, https://www.theatlantic.com/notes/2016/10/women-respond-to-the-men-who-told-them-to-smile/503723/
- Thorpe JP, “Why do people expect woman to smile?”, 6.07.2017, data dostępu 7.09.2020, https://www.bustle.com/p/why-do-people-expect-women-to-smile-67360