Wygląd dziewczynek i komplementy. Czemu to nie działa?

Czas “niewinności”

Ponadto matki uważały, że dzieci w wieku przedszkolnym są zbyt młode by mieć świadomość wizerunku ciała. W ich odczuciu wiek między 2 a 5 rokiem życia to tzw. „czas niewinności”, gdy dzieci nie powinny zbyt wiele myśleć o swoich ciałach. Z drugiej strony matki przytaczały wypowiedzi i zachowania swoich dzieci, dowodzące, że ich wizerunek ciała jest już wykształcony, a zatem przeczące założeniu o „wieku niewinności”.

Takie podejście może mieć swoje konsekwencje. Mimo najlepszych intencji matek, by chronić  dzieci przed „zbyt wczesnym” wykształceniem wizerunku ciała (zanim przyswoją wzorce kulturowe na temat wagi i wyglądu), nie miały one świadomości, z jaką rzeczywistością społeczną muszą się mierzyć ich dzieci. Wszechobecne wzorce na temat wyglądu ciała wpływają na dzieci, niezależnie od tego, czy rodzice rozmawiają z nimi na ten temat czy nie.

Ponadto, skoro matki są przekonane, że z tak małymi dziećmi za wcześnie jest rozmawiać o wizerunku ciała, tracą okazję do tego by wzmacniać w dzieciach pozytywne wzorce i przekazy. A proaktywne promowanie pozytywnego wizerunku ciała w domu ma szansę budować w dziecku pewność siebie w zakresie funkcjonalnych właściwości jego ciała – tego, co może ono osiągać – a to z kolei jest ważną składową pozytywnego wizerunku ciała. Dodatkowo, przekonanie o tym, że dzieci przedszkolne są za małe, by zajmować się wizerunkiem ich ciała, może być formą strategii obronnej rodziców przed procesami seksualizacji dzieci i uprzedmiotowienia ich ciała, czyli procesami, które zaczynają się w naszej kulturze coraz wcześniej. Tymczasem wzmacnianie w dziewczynkach pozytywnego wizerunku ciała już w młodym wieku może być „szczepionką”  przeciwko seksualizacji i nadawaniu nadmiernej wagi wyglądowi zewnętrznemu.

Zobacz też: Dziewczynki, matematyka i stereotypy płci. Jak to działa?

Powstawanie wizerunku ciała to ukryty fenomen    

Kształtowanie wizerunku ciała w rodzinie wydaje się być dla badanych ukrytym fenomenem. Podczas gdy większość rodziców twierdziła, że nie robiła nic by wpływać na wizerunek ciała ich dzieci, opisywali oni zachowania i wysiłki podejmowane w celu uniknięcia tematów związanych z masą ciała. Takie unikanie może wywołać zupełnie niezamierzone efekty. Przykładowo, wśród celowych strategii podejmowanych przez rodziców celem promowania zdrowego wizerunku ciała, najczęściej wymieniano prawienie komplementów – co ciekawe, w większości odnoszących się do wyglądu („jesteś piękna”, „słodka”).

Tymczasem badania pokazują, że zbyt częste odwoływanie się do wyglądu w rodzinie jest szkodliwe dla wizerunku ciała, bo może prowadzić do jego uprzedmiotowienia. Wówczas ciało jest traktowane jako obiekt oceniany przez innych, co w efekcie może być przyczyną negatywnego wizerunku ciała i zaburzeń odżywiania. Nawet pozytywne komentarze na temat wyglądu mogą podsycać samo-uprzedmiotowienie w tym sensie, że kierują one uwagę dziewczynek na komplementy i akceptację z otoczenia. Zjawisko powstawania uprzedzeń na temat ciała wywołane komplementami nazwano complimentary weightism. Dlatego, nadmierne zwracanie uwagi na wygląd zewnętrzny dziecka w rodzinie może w niezamierzony sposób nauczyć je definiować swój wizerunek ciała jedynie na bazie wyglądu zewnętrznego i warunkować je na oczekiwanie akceptacji od otoczenia.    

Zobacz też: Już 6-letnie dziewczynki wierzą w stereotypy płci, które będą ograniczać je przez całe życie  

Jak budować pozytywny wizerunek ciała

Autorzy badania postulują, by rodzice zdali sobie sprawę z tego, że samoocena wizerunku ciała jest procesem, który zaczyna się u dzieci bardzo wcześnie. A rodzice zdecydowanie mają na niego wpływ i mogą pełnić aktywną rolę w budowaniu pozytywnego wizerunku ciała swoich dzieci. Strategie jakie mogą w tym pomóc to koncentrowanie się na tym, co ciało może robić a nie na tym, jak wygląda, akceptowanie i docenianie ciała oraz praktykowanie współczucia i łagodności (ang. self-compassion) w momentach pojawienia się negatywnych myśli na temat swojego ciała. W teorii, matki, które manifestują pozytywną relację ze swoim ciałem w obecności dzieci, mogą stać się silną inspiracją w budowaniu pozytywnego wizerunku ciała u swoich dzieci. Poniżej lista postaw i zachowań rodziców, które mogą pomóc córkom budować akceptację własnego ciała (3).

1. Pokazuj córce, że każde ciało jest inne: inaczej wygląda i funkcjonuje. Ucz, że każdy człowiek zasługuje na to, by traktować go z szacunkiem, niezależnie od tego ile waży i jak wygląda. Jeśli córka zapyta: „Czemu ten Pan jest taki duży/gruby?” odpowiedz: „Niektórzy są więksi, inni mniejsi. Każdy z nas jest inny i to jest ok” lub „Nie zawsze jest miło rozmawiać o wyglądzie innych osób”.

2. Zwracaj uwagę córki, na to jak działa jej ciało, a nie na to, jak wygląda. Zamiast oceniać wygląd dziewczynek pomagaj córce zastanawiać się które części ciała w sobie najbardziej lubi i za co. Na przykład długie ramiona mogą pomóc w ćwiczeniach akrobatycznych a silne nogi przydadzą się do pływania lub biegania.

3. Nie sugeruj, że ktoś nie może wykonywać poszczególnych aktywności tylko dlatego, że wygląda w określony sposób. Na przykład: nie mów, że jakaś kobieta „jest zbyt duża by nosić te dżinsy”.

4. Nie komentuj przy córce wyglądu lub utraty wagi innych osób. Ludzie chudną czasami nie tylko z powodu diety ale też ze względu na choroby, chociażby związane z zaburzeniami odżywiania. Komplementowanie utraty wagi wysyła córce sygnał, że bycie szczuplejszym jest lepsze. Zamiast tego warto mówić dziewczynkom, by komplementowały ludzi za ich indywidualne wybory. Na przykład ktoś zmienił kolor włosów na odlotowy niebieski lub wybrał buty pasujące do jego sportowej pasji.

5. Warto rozmawiać z dziewczynkami na temat presji, jaką nasza kultura wywiera na wygląd. Pretekstem do takiej rozmowy może być film, bajka lub wizerunek kobiet w reklamach. Na przykład uświadamiajmy córkom, że ciała animowanych postaci w bajkach są nienaturalnie szczupłe. Starszym dziewczynkom można wyjaśniać jak działają przekazy reklamowe: wywołują w odbiorcach kompleksy i przekonują, że reklamowane produkty są najlepszym remedium.

6. Mów dobrze o swoim ciele. Nie komentuj przy córce co byś chciała w nim zmienić lub czego w nim nie lubisz. Staraj się wyobrazić sobie jak byś się czuła gdyby ktoś mówił to, co ty mówisz o sobie przy twojej córce.

7. Jeśli zaczynasz ćwiczyć, nie tłumacz córce, że celem jest utrata wagi lub zmiana wyglądu. Wyjaśnij, że chcesz czuć się silniejsza, chcesz mieć zdrowe serce lub przygotowujesz się do jakiegoś wyzwania sportowego. Warto „promować” u dzieci aktywność fizyczną jako zabawę a nie przykry obowiązek, który sprawi, że będziemy szczupli.

8. Jeśli Twoja córka mówi, że ktoś jest gruby, możesz odpowiedzieć: „Ludzie różnią się między sobą wyglądem ciała, nie wszyscy wyglądają tak samo” lub „Ludzie mogą wyglądać różnie i być zdrowi” lub „To nie jest miłe, by tak mówić. Takie słowa mogą ranić czyjeś uczucia i sprawiać, że komuś będzie smutno”.

9. Nie pozwalaj by członkowie rodziny i inni ludzie komentowali wygląd twojej córki i/lub porównywali ją z innymi (w jej obecności). Możesz na przykład powiedzieć, że nie życzysz sobie tego typu komentarzy przy dziecku.