Pochwała niedoskonałości. Jak wychowywać nieperfekcyjne dziewczynki? Część 4

Jak sprawiać by dziewczynki dobrze się czuły ze swoją niedoskonałością? Stwórz dom wolny od wstydu.

Wstyd jako „bagno duszy”

Brené Brown, profesorka z Uniwersytetu w Houston mówi o sobie, że jest „badaczką wstydu”. Wstyd za psychologami jungowskimi nazywa „bagnem” duszy, przez które powinniśmy przejść by zrozumieć jak ta emocja na nas działa. A jej wpływ jest często destrukcyjny. Podpowiada nam, że coś jest z nami nie tak, że nie jesteśmy wystarczająco dobrzy, że czegoś nam brakuje. Brené uważa, że wstyd leży u źródeł perfekcjonizmu, mimo, że wiele osób, borykających się z tą cechą nie zdaje sobie z tego sprawy. Czym charakteryzuje się według niej wstyd? Jest uczuciem skoncentrowanym na nas samych. Mówi, że nie jesteśmy warci miłości, akceptacji, przynależności. Wstyd jest, czym innym niż poczucie winy, które z kolei wynika z naszego zachowania. Poczucie winy towarzyszy nam wtedy, gdy myślimy, że zrobiliśmy coś złego, wstyd natomiast – gdy uważamy, że jesteśmy złymi osobami.

Jeśli popełnimy błąd, w naszym wewnętrznym dialogu oceniamy siebie zwykle w dwójnasób.

Wstyd będzie brzmiał następująco:

„Jestem beznadziejna, coś jest ze mną naprawdę nie tak”.

Poczucie winy natomiast podpowie nam:

„Jak mogłam coś takiego zrobić? Popełniłam błąd, czuję się ze sobą źle. Przykro mi, poniosłam porażkę”.

Zobacz też: Jak wychowywać nieperfekcyjne dziewczynki? Część 3  

Wstyd możliwym źródłem depresji

Fundamentalna różnica między tymi uczuciami jest ważna z punktu widzenia efektów, jakie generują. To właśnie wstyd może leżeć u źródeł depresji, uzależnień, przemocy czy zaburzeń odżywiania.

W jednym z pierwszych długofalowych badań nad wstydem (1) badacze przyglądali się uczniom 5 klasy, sprawdzając czy stosowali oni dialog wewnętrzny oparty na wstydzie („jestem beznadziejny”) czy oparty na poczuciu winy („zrobiłem coś beznadziejnego”). Tych samych uczniów poddano badaniom ponownie pod koniec szkoły średniej. Okazało się, że uczniowie podatni na wstyd byli bardziej narażeni na próby samobójcze, rezygnację z nauki, ryzykowne eksperymenty z alkoholem i narkotykami (1). Natomiast młodzi odczuwający raczej poczucie winy, częściej kończyli szkołę średnią, aplikowali na studia wyższe i angażowali się w mniej ryzykowne zachowania z używkami.

Brown uważa, że uczucie wstydu może być wyjątkowo trudne dla młodszych dzieci (poniżej 5 klasy szkoły podstawowej). Odczuwane jest przez nie jako trauma, jako bezpośrednie zagrożenie pozbawieniem go miłości. Bo kiedy dziecko czuje, że nie jest „warte” miłości, gdy całkowicie zależy od innych, wówczas jego przetrwanie jest zagrożone.

Zobacz też: Jak wychowywać nieperfekcyjne dziewczynki? Część 2  

Wstyd a perfekcjonizm

Z perfekcjonizmem mamy największy problem w tych obszarach, w których jesteśmy najbardziej podatni na wstyd. Perfekcjonizm to sposób myślenia, który brzmi następująco:

“Jeśli wyglądam, żyję i pracuję perfekcyjnie – mogę uniknąć krytyki, oceny, kpiny, ośmieszenia”.

Dlatego Brown nazywa perfekcjonizm 20-tonową tarczą, w którą zbroimy się z nadzieją, że ochroni nas przed zranieniem (2). Podczas gdy w rzeczywistości tarcza zasłania to, jacy naprawdę jesteśmy. I zmusza nas do kierowania się w działaniu tym jak widzą nas inni, zamiast pobudzać do motywacji wewnętrznej.

Bardzo ciekawym odkryciem z badań Brown są różnice wpływów, jakie wstyd wywiera na kobiety i mężczyzn. Kobiety wstyd popycha w stronę perfekcjonizmu. Nie dość, że zapracowują się, to robią to tak, by nikt nie zauważył, że się przy tym męczą. Próbują sprostać splotowi niemożliwych do pogodzenia i w praktyce nieosiągalnych wymagań wobec samych siebie.

Mężczyźni walczą natomiast z jednym, podstawowym oczekiwaniem: nie pozwól by wzięto Cię za słabeusza. Zachęcam do wysłuchania wykładu Brené na temat wstydu na konferencji TED: