Jaki wpływ mają postawy rodziców na obraz ciała młodszych dzieci?

Profesor Marika Tiggemann, badaczka obrazu ciała, w jednym z badań sprawdzała czy niezadowolenie matek z własnego ciała może mieć wpływ na podobnie umotywowane niezadowolenie ich dzieci w wieku przedszkolnym. Ponadto badanie oceniało czy dzieci są świadome czym jest dieta i dlaczego ludzie ją stosują, oraz jak postrzegają kontrolę rodziców nad sferą związaną z jedzeniem.

Przebadano 135 dzieci w wieku 5-8 lat (75 dziewczynek i 60 chłopców). Niezadowolenie z ciała mierzono pokazując dzieciom 9 sylwetek, prezentujących różne typy ciał: od najbardziej szczupłego (nr 1) do najbardziej otyłego (nr 9). Następnie pytano: „Która dziewczynka wygląda tak samo jak ty?” oraz „Która dziewczynka wygląda tak, jakbyś chciała wyglądać?”. Różnica/rozdźwięk między obiema odpowiedziami wskazywał na poziom i kierunek niezadowolenia (3).

Zobacz też: Dziewczynki, matematyka i stereotypy płci. Jak to działa?

Obraz „idealnego” ciała odbiega od prawdziwego już u 6-letnich dziewczynek

Stwierdzono, że większość badanych dziewczynek miało już wykształcone przekonanie na temat „idealnego” ciała. 59% z nich pragnęło być szczuplejszymi, podczas gdy u chłopców odsetek ten wyniósł 35%. Co ważne, badacze odkryli, że pragnienie posiadania szczuplejszej figury pojawiało się u dziewczynek 6-letnich. Dziewczynki w wieku 6-8 lat uznawały, że ich pożądana figura jest znacząco szczuplejsza od obecnej, natomiast 5-letnie nie wykazywały takiej różnicy. Wniosek ten pokrywa się z tezami innych badaczy, którzy uznali, że to właśnie w wieku 6 lat zaczyna się etap rozwojowy trwający do dorosłości, w którym wzrasta świadomość istnienia ideałów społeczno-kulturowych i buduje się preferencja względem akceptowanych kulturowo wzorców atrakcyjności fizycznej.

Badaczki wskazują jednak, że fakt demonstrowania przez 6-letnie dziewczynki rozbieżności między obecnym a pożądanym ciałem, niekoniecznie oznacza, że ich niezadowolenie z ciała jest porównywalne jakościowo z niezadowoleniem dorastających dziewczynek lub dorosłych kobiet. Jednakże fakt przyswojenia przekonań na temat idealnej figury w tak wczesnym wieku, może stanowić podłoże „poznawcze” pod dalsze doświadczenia. 

Zobacz też: Już 6-letnie dziewczynki wierzą w stereotypy płci, które będą ograniczać je przez całe życie  

Dieta pomaga osiągać idealny obraz ciała

Badanie pokazało też, że dla badanych dzieci dieta jest oczywistym środkiem do osiągnięcia postrzeganego przez nie ideału ciała. Nawet jeśli dzieci nie potrafiły podać definicji słowa „dieta”, badacze wykazali, że rozumieją koncept odchudzania i wiedzą czemu służy. Dzieci nie były świadome kosztów zdrowotnych odchudzania (zarówno fizycznych jak i psychicznych). Ponadto, większość z nich przypisywało nadwagę złym nawykom żywieniowym, co sugerowałoby, że otyłość jest kategorią, którą można sterować. Takie przekonanie, co potwierdzono w innych badaniach, wiąże się z negatywną stereotypizacją otyłości przez dzieci i dorosłych. A w rzeczywistości jest ono sprzeczne z wiedzą medyczną, która mówi, że to czynniki genetyczne i metaboliczne najsilniej wpływają na masę ciała. 

Wpływ matek na obraz ciała dzieci

Wpływ rodziców na kształtowanie się obrazu ciała u najmłodszych dzieci wydaje się najsilniejszy. Omawiane badanie pokazało, że dla dzieci to matki okazały się być najistotniejszym wzorcem (zarówno dla dziewczynek jak i chłopców). Poziom niezadowolenia dzieci ze swego ciała był pozytywnie skorelowany z postrzeganym przez nie niezadowoleniem ich matek (a nie ojców). Dzieci, które postrzegały swoje matki jako te pożądające szczuplejszej figury, miały tendencję do niezadowolenia ze swego ciała i chęci posiadania szczuplejszej figury niż ich obecna. Być może w tym wieku to matka jest rodzicem gównie zaangażowanym w ich życie, przygotowującą posiłki i mającą wpływ na dobór ubrań. Dlatego jej stosunek do ciała i wagi może mieć decydujący wpływ na dzieci. Badane dzieci w spontanicznych komentarzach pokazały, że są świadome czy ich rodzice są niezadowoleni ze swych ciał oraz czy są na diecie, by zaradzić temu problemowi.

Badanie dowiodło też, że (w ocenie dzieci) w każdej grupie wiekowej to dziewczynki poddawane były większej kontroli rodzicielskiej niż chłopcy jeśli chodzi o żywność i jedzenie. Częściej zakazywano im niezdrowego jedzenia, częściej przekonywano je do jedzenia określonych produktów ze względu na ich wartości dla zdrowia i rzadziej pozwalano im jeść cokolwiek chcą. Co ważne, badane dziewczynki nie miały większych niż chłopcy problemów z masą ciała. Skąd się to bierze? Badaczki sugerują, że być może z następującego przekonania rodziców: chcą najlepiej dla swoich dzieci, a gdy myślimy o kobietach – „to, co najlepsze” przydarza się tym szczupłym. 

Mimo iż autorki wskazują, że ich badanie ma wiele ograniczeń (m.in. próba nie była reprezentatywna), myślę, że warto jego wynikom poświęcić chwilę refleksji. Skoro nasz – rodziców, a zwłaszcza matek wpływ na obraz ciała dzieci jest tak duży, próbujmy stawać się świadomym i pozytywnym wzorem do naśladowania. Jak możemy to robić? O tym w następnym artykule.