„Ładna i seksowna, ale głupia”. Jak seksualizacja dziewczynek wpływa na ich wyniki i podejście do nauki

Powszechna seksualizacja dziewczynek może mieć konsekwencje wykraczające poza wygląd.

Kilka dni temu, z okazji matur 2025, pojawiły się na różnych profilach lokalnych mediów wzmianki komentujące wygląd maturzystek w stylu: “Piękne maturzystki 2025 z woj. śląskiego. To one olśniewały podczas egzaminów dojrzałości”. Tego typu stwierdzenia z pewnością można uznać za seksualizację czyli taki sposób traktowania dziewczyn, który ich wartość określa przede wszystkim przez pryzmat ich wyglądu i atrakcyjności. Może się to wydawać „niewinne”: co złego może się zdarzyć, jeśli powiemy, że dziewczyny są ładne? Część z nas jest przekonana, że kobiety i dziewczynki lubią otrzymywać komplementy na temat swojego wyglądu, tym bardziej wydaje się to naturalne, by głównie w taki sposób je komplementować. Problem w tym, że takie komentarze nie są odosobnione, a właściwie stanowią przeważającą większość tego, co dziewczynki od maleńkości słyszą na swój temat. Nie pozostają one bez wpływu na ich samoocenę, obraz ciała i … jak się okazuje wyniki w nauce!

Zobaczmy co dzieje się, gdy dziewczynki przyswajają seksualizujące je stereotypy płciowe czyli takie, które przedstawiają kobiety i dziewczynki jako obiekty seksualne, dbające przede wszystkim o swoją atrakcyjność (mężczyzn i chłopców natomiast ukazują jako osoby o silnym popędzie seksualnym, postrzegających dziewczynki wyłącznie jako obiekty, a nie pełnowartościowe osoby).

Zobacz też: Czy mówienie dziewczynce: „możesz wszystko” jest dla niej szkodliwe?

Seksualizacja dziewczynek i jej wpływ na wyniki w nauce

Konsekwencje przyswojenia takich stereotypów są głębokie dla przedstawicieli i przedstawicielek obu płci: badania pokazują, że seksualizujący wizerunek dziewczynek, w postrzeganiu zarówno dziewczynek jak i chłopców, wyklucza się z innymi cechami takimi jak inteligencja czy kompetencje naukowe. Innymi słowy jeśli dziewczyna jest ładna i „seksowna”, jest jednocześnie postrzegana jako niezbyt inteligentna. Ciekawe jest jednak to, że mimo tak negatywnych stereotypów, już w szkole podstawowej, dziewczynki wpisujące się w „seksowny” wizerunek są bardziej popularne (1).  Już w tak młodym wieku dzieci mają ugruntowane m.in. przez kulturę przekonanie, że właśnie taki wizerunek jest u dziewczynek pożądany i może im przysporzyć popularności i społecznej akceptacji. Nie dzieje się to jednak bez kosztów.

Okazuje się, że dziewczynki, które przyswoiły seksualizujące je stereotypy mogą przykładać mniejszą wagę do nauki i osiągnieć intelektualnych. W badaniach potwierdzono, że osiągają one słabsze wyniki w nauce (na przykład badane dziewczynki, którym pokazano seksualizujące zdjęcia sprawia, że gorzej rozwiązują zadania matematyczne i testy pamięciowe niż dziewczynki, które oglądały przed testem zdjęcia neutralne) (2). Efekt ten wystąpił więc bezpośrednio po kontakcie z bodźcem utrudniającym prawidłowe wykonanie zadań. A jak to wygląda w dłuższym okresie? Czy przyswojenie seksualizujących stereotypów płci może mieć negatywny wpływ na „globalne” postawy dziewczynek względem nauki?

W badaniu, na które chcę się powołać przeanalizowano grupę dziewczynek na przestrzeni 2 lat. Sprawdzano czy zinternalizowane przez uczennice 7 klasy seksualizujące stereotypy płciowe będą prowadzić do ich bardziej negatywnych postaw wobec nauki w 8 klasie. Sprawdzano również, czy związek ten jest silniejszy wśród dziewcząt, które czują się „typowymi” dziewczynami to znaczy uważają, że wpisują się w typowe dla swojej płci cechy (3). 

Badacze i badaczki zamierzali ustalić, w jaki sposób stereotypy mogą prowadzić do spadku poczucia własnej skuteczności naukowej oraz orientacji na dobre wyniki. Wiadomo, że wiara jednostki we własne możliwości osiągania zamierzonych wyników, wpływa na jej wybory edukacyjne, wysiłek, wytrwałość, osiągnięcia szkolne oraz przyszłe wybory zawodowe. Badania pokazują, że przekonania uczennic i uczniów na temat ich własnych kompetencji akademickich są kształtowane przez stereotypowe przekazy kulturowe, przekonania innych osób na temat ich zdolności oraz ich własne postrzeganie tego, co inni myślą o ich zdolnościach.

Orientacja na dobre wyniki, rozumiana jako motywacja do dobrego opanowania i zrozumienia danego materiału (zamiast jedynie dążenia do uzyskania dobrej oceny), jest ważnym czynnikiem wpływającym na pozytywne efekty kształcenia takie jak zwiększone zainteresowanie nauką czy wytrwałość. Tymczasem, badania pokazują, że dziewczynki, które przyswoiły silniejsze seksualizujące je stereotypy, mają mniejszą orientację na dobre wyniki niż dziewczynki mniej stereotypowe (4). Dziewczynki podzielające stereotypowe przekonanie, że ważniejszy jest ich wygląd zewnętrzny, niż cechy osobowości, będą z czasem mniej zorientowane na naukę.

Zobacz też: Wygląd dziewczynek. Czemu lepiej go nie komentować?

Seksualizacja dziewczynek a ich poczucie własnej skuteczności w nauce

Twórczynie i twórcy badania, o którym mowa uznali wczesną adolescencję (wiek od 11-12 do 14-15 lat) za istotny moment analizy wpływu stereotypów płci na wyniki w nauce. Zmiany biologiczne, jakich doświadczają dziewczynki i chłopcy w tym okresie powodują wzrost uwagi poświęcanej atrakcyjności seksualnej. Ponadto, niezwykle ważne staje się wówczas dla nastolatek i nastolatków dostosowywanie do norm rówieśniczych. W tym wieku uczniowie i uczennice kończą szkołę podstawową i wybierają szkołę średnią – mają więc możliwość dokonywania wyborów, które będą mieć długoterminowe konsekwencje. Do jakich wniosków doszli badacze i badaczki?

Po pierwsze wykazano, że 7-klasistki, które przyswoiły seksualizujące je stereotypy płci, miały mniejsze poczucie własnej skuteczności w nauce w ósmej klasie. Takie poczucie mniejszej skuteczności może przyczynić się do przekierowania ich uwagi z nauki na cele pozaakademickie (na przykład na atrakcyjność fizyczną). Autorki i autorzy badania wskazują, że taki efekt jest zgodny z teorią wartości oczekiwanej, zgodnie z którą osoby o niskim poczuciu własnej skuteczności w danej dziedzinie, mogą dewaluować tę dziedzinę na rzecz innych obszarów, w których w swoim mniemaniu z większym prawdopodobieństwem mogą odnieść sukces. Innymi słowy: jeśli dziewczynki nie wierzą, że mogą osiągać sukcesy naukowe, będą mniej skłonne do podejmowania wysiłków naukowych. I o ile jest to korzystne dla podtrzymania ich obrazu siebie, o tyle dla ich rozwoju edukacyjnego już niekoniecznie.

Po drugie, okazało się, że dziewczynki, które czuły się „typowymi dziewczynami” im silniej podzielały przekonanie, że dziewczęta powinny być cenione przede wszystkim za swoją seksualną atrakcyjność, tym mniej ceniły sobie naukę i cele edukacyjne w dłuższej perspektywie. Innymi słowy dziewczynki te były bardziej skłonne do dostosowania przekonań o sobie tak, aby były zgodne ze stereotypem. Jest to szczególnie ważne dla dziewcząt studiujących wymagające nauki ścisłe tzw. STEM (inżynieria, technologia, matematyka). Im wcześniej dochodzi do spadku wiary we własne możliwości intelektualne w ich zakresie, tym trudniej jest o przyszłe w nich sukcesy.

Wyniki tego badania sugerują, że powszechna seksualizacja dziewcząt może mieć konsekwencje wykraczające poza wygląd i seksualność – może wpływać na ich wyniki i podejście do nauki. Musimy pamiętać, że pragnienie posiadania statusu społecznego rozumianego jako atrakcyjność fizyczna, może nieświadomie ograniczać postrzegane przez dziewczynki zdolności oraz limitować ich motywację do podejmowania trudnych zadań szkolnych. To trochę tak, jakby następowała samospełniająca się przepowiednia: skoro mam być głównie piękna i seksowna, raczej nie mogę się prezentować jako wybitna w szkole lub bardzo inteligentna. A skoro społecznie bardziej się dziewczynom „opłaca” być ładnymi, tym łatwiej jest naukę odłożyć na dalszy plan. Stereotypy płci uniemożliwiają dziewczynkom posiadanie obu cech: ładnego wyglądu i inteligencji. Miejmy to na uwadze wychowując nasze córki i przede wszystkim ograniczajmy komunikaty mogące “popychać je” w budowanie przekonania, że to głównie ich wygląd stanowi o ich wartości. Takie przekazy i tak dziewczynki spotkają w szeroko pojętej kulturze, tym bardziej my – rodzice – możemy im ich oszczędzić i skupić na komplementowaniu innych ich cech.